در پی منویات و تاکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم حمایت از گسترش جریان‌های اصیل زبان و ادبیات فارسی در بین مردم، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با همراهی جمعی از شاعران پیشکسوت و استادان عرصه شعر و ادب، نسبت به تشکیل و راه‌اندازی محافل ادبی در سراسر کشور، با محوریت کتابخانه‌های عمومی استانهای مختلف و هدایت شاعران و پژوهشگران مطرح هر استان، اقدام کرد. این اقدام با هدف نهادینه کردن فرهنگ مشارکت عمومی برای انجام فعالیت‌های ادبی در کتابخانه‌ها و تمهید زمینه اعتلای آن، تقویت و راه‌اندازی محفل‌های ادبی در کتابخانه‌های عمومی برای ایجاد انگیزه نسبت به شعر و ادبیات فارسی و همچنین ساماندهی نیروهای متعهد و متخصص ادبی به منظور ایجاد تحول فرهنگی در خدمات کتابخانه‌ها انجام شد.
کرج - دبیر محافل ادبی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور گفت: یکی از رسالت‌های ویژه‌برنامه «راویان بالندگی» معرفی و ارج نهادن به گفتمان ادبی انقلاب، مقاومت و پایداری است.
به گزارش خبرنگار مهر، محفل ادبی «راویان بالندگی» عصر یکشنبه با حضور مصطفی علیپور و مریم آریان از شاعران برجسته استان و کشور، خانواده معزز دو استاد فقید شعر انقلاب، مهدی تعجبی متخلص به «آواره همدانی» و محمدحسن حجتی متخلص به «پریشان» در سالن اجتماعات کتابخانه عمومی امیرکبیر با تعداد محدود و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی برگزار شد، علاقه‌مندان و اهالی شعر و ادب از طریق ارتباط اینترنتی (اسکای‌روم) در این مراسم حضور یافتند.
نغمه مستشارنظامی، دبیر محافل ادبی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این برنامه ضمن گرامیداشت یاد و نام دو استاد فقید، مهدی تعجبی و محمدحسن حجتی از تلاش‌های مصطفی علیپور و مریم آریان در راستای توسعه و ارتقای ادبی شاعران جوان البرز تقدیر و اظهار کرد: استان البرز یکی از قطب‌های ادبی کشور است.
وی بیان کرد: کتابخانه عمومی کرج، از جمله اولین کتابخانه‌هایی است که محافل ادبی با محوریت شعر آئینی در آن شکل گرفت و در برنامه‌ها و نشست‌های این محفل، از سایر استان‌ها نیز حضور می‌یافتند.
مستشارنظامی با اشاره به برگزاری ویژه‌برنامه کشوری «راویان بالندگی» تصریح کرد: یکی از رسالت‌های این ویژه برنامه معرفی و ارج نهادن به گفتمان ادبی انقلاب، مقاومت و پایداری است که تلاش داشته با تجلیل از ۴۲ چهره فعال و بزرگداشت ۴۲ چهره فقید این عرصه، گام کوچکی را برای معرفی و ادای احترام به شاعران متعهد شعر انقلاب بردارد.
نشست جمع خوانی کتاب تقریظ شده «مربع های قرمز » با حضور مولف اثر به صورت مجازی برگزار می شود.
به گزارش روابط عمومی اداره کل کتابخانه های عمومی استان تهران؛ همزمان با هفته دفاع مقدس، آیین جمع خوانی کتاب تقریظ شده مربع های قرمز با حضور زینب عرفانیان، مولف اثر روز پنجشنبه 3مهر ساعت 11در فضای وبیناراداره کل کتابخانه های استان تهران به آدرس https://www.skyroom.online/ch/tehranpl.ir/feyz برگزار می شود. کتاب مربع های قرمز شامل خاطرات شفاهی حاج حسین یکتا از دوران کودکی تا پایان دفاع مقدس است که در ١٤ فصل و ۵۴۳ صفحه به قلم زینب عرفانیان توسط انتشارات شهید کاظمی چاپ شده است. گفتنی است همزمان با آغاز چهلمین سالگرد هفته دفاع مقدس، در نهمین جلسه از مراسم پاسداشت ادبیات جهاد و مقاومتی مراسم رونمایی از تقریظ مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر کتاب «مربع‌های قرمز»، شامگاه شنبه 29 شهریور با حضور جمعی از اهالی فرهنگ و ادب در قطعه شهدای گمنام بهشت زهرا(س) تهران برگزار شد.
با مشارکت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برگزار می‌شود؛
وبینار «بررسی نقش و جایگاه بانوان در گسترش فرهنگ عاشورا»
همزمان با بیستمین روز از ماه محرم‌الحرام ۱۴۴۲، وبینار «بررسی نقش و جایگاه بانوان در گسترش فرهنگ عاشورا» با مشارکت اداره کل همکاری‌های فرهنگی و امور ایرانیان خارج از کشور سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، نمایندگی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برگزار می‌شود.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، وبینار «بررسی نقش و جایگاه بانوان در گسترش فرهنگ عاشورا» با همکاری اداره کل همکاری‌های فرهنگی و امور ایرانیان خارج از کشور سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، نمایندگی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ساعت ۱۷ به وقت تهران (۱۸ به وقت دهلی‌نو) روز چهارشنبه نوزدهم شهریورماه، همزمان با نهم سپتامبر ۲۰۲۰ و بیستم محرم ۱۴۴۲، با حضور دکتر سیده بلقیس فاطمه حسینی (استاد بازنشسته دانشگاه دهلی)، دکتر فرزانه اعظم لطفی (مؤلف و محقق زبان و ادبیات اردو و عضو هیأت علمی دانشکده زبانها و ادبیات خارجی دانشگاه تهران) و نغمه مستشار نظامی (مؤلف، شاعر و پژوهشگر شعر و ادب پارسی و دبیر محافل ادبی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور) برگزار می‌شود.
«جایگاه حضرت زینب(س) در مراثی کشور هندوستان» توسط سیده بلقیس فاطمه حسینی، «فرهنگ عاشورا در میان زنان هندوستان» توسط فرزانه اعظم لطفی و «نقش و جایگاه زنان عاشورایی در شعر و ادب معاصر ایران» توسط نغمه مستشار نظامی؛ موضوعات و مباحث برنامه‌ریزی شده برای ارائه در این نشست هستند.
گفتنی است علاقه‌مندان برای شرکت در وبینار «بررسی نقش و جایگاه بانوان در گسترش فرهنگ عاشورا» می‌توانند از این پیوند(https://www.skyroom.online/ch/tehranpl.ir/mahafel) استفاده کنند.
با هدف دسترسی عموم مردم، نخبگان و مخاطبان به اخبار و برنامه های کتابخانه های عمومی کشور؛
دور جدید ماهنامه کتابخوان به صورت مجازی منتشر شد
نخستین شماره از دوره دوم ماهنامه کتابخوان به همراه آثار و گفتاری از احمد شعبانی، فریبرز خسروی، اسماعیل امینی، حسین اسرافیلی، راضیه تجار، سعید بیابانکی، علیرضا قزوه، محمدعلی مجاهدی، مصطفی محدثی خراسانی، عبدالجبار کاکایی، حجت الاسلام و المسلمین سید محمود دعایی، محمدعلی قندهاری نیا و محمد جواد حق‌شناس ویژه مردادماه ۱۳۹۹ منتشر شد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور، با هدف شفاف سازی فعالیت ها، اطلاع رسانی مناسب و دسترسی عموم مردم، نخبگان و مخاطبان به اخبار و برنامه های کتابخانه های عمومی کشور، نخستین شماره از دوره دوم ماهنامه کتابخوان ویژه مردادماه ۱۳۹۹ توسط اداره کل روابط عمومی و امور بین الملل نهاد تهیه و منتشر شد.
این شماره از «ماهنامه کتابخوان» با آثار و گفتارهایی از احمد شعبانی، عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان؛ فریبرز خسروی، رئیس انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران؛ اسماعیل امینی، شاعر و منتقد ادبی؛ حسین اسرافیلی، شاعر پیشکسوت ادبیات آیینی؛ راضیه تجار، نویسنده و منتقد؛ سعید بیابانکی، شاعر و منتقد ادبی؛ علیرضا قزوه شاعر نویسنده؛ محمدعلی مجاهدی، شاعر پیشکسوت شعر آیینی؛ مصطفی محدثی خراسانی، شاعر و منتقد؛ رضا اسماعیلی، شاعر؛ محموداکرامی فر، شاعر؛ عبدالجبار کاکایی، شاعر؛ عبدالرحیم سعیدی راد، شاعر؛ مجید ملامحمدی، نویسنده و شاعر کودک و نوجوان؛ حجت الاسلام و المسلمین سید محمود دعایی، مدیرمسئول روزنامه اطلاعات؛ محمدعلی قندهاری نیا، مدیرعامل مؤسسه جام جم؛ محمد جواد حق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران؛ محمدمهدی ذوالفقارزاده، عضو هیأت علمی دانشکدهٔ مدیریت دانشگاه تهران؛ سیدمجید مطهری‌نژاد، عضو هیأت علمی دانشکدهٔ فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام و امیرهوشنگ حیدری، سرپرست گروه آینده‌اندیشی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور همراه شده است.
مطالب این شماره در پنج بخش شامل «در حدیث دیگران»، «اخبار»، «پرونده»، «فرهنگی» و «پژوهش و نوآوری» دسته بندی شده است. «در حدیث دیگران»، روایت رسانه های سراسری از نهاد کتابخانه های عمومی کشور است. در این بخش، سخنان صاحب نظران در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی، شعر و ادبیات در خصوص اقدامات نهاد کتابخانه های عمومی کشور در ایام شیوع ویروس کرونا، در قالب مصاحبه آمده است.
همچنین بخش «خبر» به مرور مهم ترین اخبار مربوط به نهاد کتابخانه ها می پردازد. این بخش با «گزارش وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از مشکلات و دغدغه های نهاد کتابخانه های عمومی» آغاز شده و در ادامه به خبرهایی چون «دیدار مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد و دبیرکل نهاد با معاون اول رئیس جمهور»، «انتصاب دبیر نخستین دوره جشنواره «کتابخوان و رسانه»، «نامگذاری کتابخانه به نام روح الله رجایی»، «افتتاح کتابخانه مترو ایستگاه حضرت ولیعصر(عج)»، «انتصاب امیرحسین بانکی پور به عنوان ناظر مجلس در هیأت امنای کتابخانه های عمومی کشور» و ... می پردازد.
در بخش «پرونده» پس از تشریح قانون تأسیس نهاد و بررسی مشکلات حال حاضر، مصاحبه ای با دبیرکل نهاد در خصوص ریشه یابی مشکلات نهاد کتابخانه های عمومی کشور آمده است. در ادامه این بخش موضوع پیگیری برای رفع مشکلات نهاد با مرور اخبار مربوط به نشست های اعضای مجمع نمایندگان استان ها با دبیرکل نهاد، دیدار علیرضا مختارپور با رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس و نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس و دیدار مدیران کل کتابخانه های عمومی در استان ها با نمایندگان مجلس، آمده است.
همچنین بخش «فرهنگی» به مرور اخبار مهم ترین اقدامات فرهنگی انجام شده از سوی نهاد کتابخانه های عمومی در دوره شیوع ویروس کرونا از جمله «مسابقه کتابخوانی فرهنگ مختصر امر به معروف و نهی از منکر»، «راه اندازی محافل ادبی نهاد»، «پویش اقتراح ماسک» و ... می پردازد.
بخش «پژوهش و نوآوری» نیز به مرور مهم ترین اخبار مربوط به این حوزه شامل «تعامل دانشوران پارک های علم و فناوری با شبکه گسترده کتابخانه های عمومی کشور»، «نشست مجازی زیست فرهنگ در جهان شبکه ای آینده»، «تدوین استاندارد کتابخانه های عمومی ایران»، «مروری بر وضعیت طرح های پژوهشی نهاد کتابخانه های عمومی کشور» و ... می پردازد.
علاقه مندان می توانند ماهنامه کتابخوان را از اینجا دریافت کنند.
وبینار علمی فرهنگی «مرثیه سرایی در ایران و هند» برگزار شد
نگاهی به سیر تحول شعر آیینی از ایران تا هند
وبینار علمی فرهنگی «مرثیه سرایی در ایران و هند» به همت رایزنی فرهنگی ایران در هندوستان و با مشارکت محافل ادبی نهاد کتابخانه های عمومی کشور با ارائه هفده مقاله از سوی استادان و پژوهشگران برجسته حوزه تاریخ و ادبیات دینی به صورت مجازی برگزار شد.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، وبینار علمی فرهنگی «مرثیه سرایی در ایران و هند»، به همت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو و با مشارکت نهاد کتابخانه های عمومی ایران و با ارائه هفده مقاله از سوی استادان و پژوهشگران برجسته حوزه تاریخ و ادبیات دینی از مراکزی چون دانشگاه های لکنوی هند و همچنین دانشگاه‌های گیلان و شهید بهشتی ایران و مرکز مطالعات ایرانی لندن روز سه شنبه ۱۱ شهریورماه به صورت مجازی از طریق اسکاری روم برگزار و به صورت زنده از پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور پخش شد.
سیر تحول مرثیه سرایی
در ابتدای این وبینار غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی جمهوری اسلامی ایران با ارائه مطلبی با موضوع «تحول گفتمانی مرثیه سرایی در ایران و هند» طی سخنانی گفت: مرثیه سرایی بر حضرت امام حسین که رسم دیرینه شیعیان است با شعر فارسی دری کمابیش همزاد و هم تاریخ است. از دیرباز تا کنون شاعران بزرگ در واقعه کربلا مرثیه سرودند. اما غالبا گفتمان مسلط و غالب در مرثیه‌های گذشته که اوج آن در دوران قاجار دیده می‌شود، حاوی غم، اندوه، مصیبت و غصه بوده است، ولی از آغاز دهه ۴۰ تا کنون به تدریج یک تحول گفتمانی در زبان مرثیه در شعر فارسی پدید آمد و مرثیه عاشورایی از گفتمان مصیبت به گفتمان حماسه متحول شد.
وی با خوانش نمونه‌هایی از مرثیه‌های «مصیبت» و «حماسه» گفت: این تحولی که در روزگار ما پدید آمده، یک تحول خود به خودی نبود. بلکه خوانش دیگری از دین و کربلا توسط امام خمینی(ره) ارائه شد که در ادامه به انقلاب اسلامی منجر شد و در دفاع مقدس به اوج رسید. این تحقق عینی موجب تحول ذهنی شاعران ما شد.
سیر ترکیب بند سرایی در شعر عاشورایی
در ادامه علیرضا قزوه با ارائه موضوعی با عنوان «قالب ترکیب بند و سهم آن در مراثی عاشورایی در ایران و هند» به اولین جرقه‌های پیدایش ترکیب بند سرایی در ادب فارسی پرداخت و با ذکر نمونه هایی به تشریح سهم ترکیب بندسرایان سبک های مختلف ادبی از سبک خراسانی، عراقی، مکتب وقوع، سبک هندی تا دوره بازگشت و دوره معاصر پرداخت.
وی با اشاره به ترکیب مشهور محتشم کاشانی در رسای امام حسین(ع) گفت: قطران تبریزی از نخستین ترکیب بند سرایان ادبی ما بوده است؛ ترکیب بند از ابتدا بیشتر در مسیر مدح، پند و اندرز حرکت می‌کرده که در ادامه مرثیه و سوگ نیز به آن اضافه شد و این قالب ادبی بخصوص بعد از محتشم قالب خاص سوگ و مرثیه به خود گرفت. البته شاعرانی چون خاقانی، راوندی، کمال الدین اسماعیل، بابافغانی و ... بر محتشم تاثیر گذاشته اند.
همچنین احسان الله شکرالهی، رئیس مرکز تحقیقات زبان فارسی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو نیز طی ارائه مطلبی با عنوان «نگاهی به گنجینه الاسرار عمان سامانی» به نگاه عارفانه و عاشقانه سراینده این کتاب اشاره کرد و آن را یکی از جاودانه های شعر عاشورایی زبان فارسی دانست.
بررسی اشتراکات مرثیه سرایی در ایران و هند
ادامه این وبینار علمی به سخنان محمد علی ربانی رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی اختصاص داشت که وی با اشاره به «دوره های شعر عاشورایی در ایران و سیر تاریخی آن» گفت: نکته اساسی و قابل توجه در این حوزه تاثیرگذاری و شباهت های مرثیه سرایی در ایران و هند است. به دلیل مناسبات تنگاتنگ مردم شبه قاره با فرهنگ و ادب فارسی و همچنین ارادت مردم این منطقه به اهل بیت پیامبر (ص) و امام حسین (ع)، گونه های ادبی فارسی از جمله مرثیه سرایی نیز در میان مسلمانان و شاعران پارسی گو و اردوسرای هند نیز رواج داشته است و مراثی عاشورایی هند بیشتر از هر جا تحت تاثیر مراسم و مراثی آیینی ایران بوده است.
وی افزود: تقریبا تا نیمه های سده نوزدهم، شاعران طراز اولی در آسمان ادبیات اردو ظهور کردند که توانستند با نوآوری‌ها و ابتکارات خود به غنای بیشتر و جایگاه ویژه این نوع ادبـی در ادبیـات اردو نقش مهمی ایفا کنند. شاعرانی چون میرزا محمدرفیع سودا، میرتقی میـر، سـکندر پنجـابی، غلامعلی مصحفی همـدانی و غیـره، در دهلـی، و میرخلیـق، میـرزا فصـیح، میـان دلگیـر، میرضمیر، میرانیس، میرزا دبیـر، میرمـونس، میـر انـس و غیـره، در لکنهـو، از مهـمتـرین و مشهورترین مرثیه سرایان اردو محسوب می شوند که آثار ارزشمندی از خود برجای گذاشته اند.
بررسی مرثیه در دوران قاجار و مکتب ادبی لنکهو
احمد خاتمی، رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی نیز در این وبینار سخنان خود را با تشریح موضوع «مرثیه در دوره قاجار» ارائه دادند و به سهم شکوهمند قاجار در مراثی اهل بیت بخصوص در زمینه نوحه ها و تعزیه ها اشاره کردند و از برجستگان ادبی این دوره بخصوص یغمای جندقی و سهم او در نوحه سرایی یاد کردند.
«سهم مکتب ادبی لکنهو در مرثیه سرایی» نیز عنوان مطلبی بود که از سوی عباس رضا نیر، رئیس گروه زبان و ادبیات اردو دانشگاه لکنهو در این وبینار ارائه شد. وی با معرفی بزرگان و برجستگان شعر مراثی در لکنهو به شاخص ترین آنها یعنی میرزا دبیر و میرزا انیس که هر دو در یک روزگار می زیستند و مکتب ادبی میرانیس و میزا دبیر در مراثی هند بسیار معروف است و طرفداران و پیروان زیادی هم دارد، اشاره کرد.
سبک تازه‌ای از مرثیه‌سرایی با بهره‌گیری از آیات قرآن
در ادامه برنامه «معرفی مرثیه سرایان ناشناخته سرزمین جونپور هند» توسط مهدی باقرخان، شاعر و پژوهشگر شهر جونپور ارائه شد. وی در این باره گفت: جونپور دارای پیشینه تاریخی، ادبی و تاریخی با عناوینی چون شیراز هند است. یکی از مرثیه سرایان نامدار این شهر سید محمد محسن بن سید ناصرعلی متخلص به محسن جونپوری است. محسن جونپوری در هنر مرثیه خوانی و مرثیه سرایی، افتخار شاگردی میرانیس، میرانس و میر مونس را داشت. تقریبا ۲۰ سال از محضر میرانیس استفاده کرده بود. در اوایل روزگار، قبل میرانیس با حضور ایشان مراثی خود را قرائت می کرد که ما به اصطلاح به آن پیش خوانی می گوییم.
وی ادامه داد: محسن جونپوری بیش از ۶۰ مرثیه سروده است، اما بیشتر آنها نسخه های خطی است و پیش نوادگان ایشان نگهداری می شود. به دلیل عدم معرفی در مجامع دانشگاهی و نهادهای ادبی، هنوز چاپ و انتشار نیافته است. وی در سال ۱۹۱۲ در کربلا فوت شد و در همانجا مدفون است. پسر وی سید محمد احسن که او هم در سفر کربلا درگذشت نیز شاعر و مرثیه سرایی بود و ۳ مرثیه از او پیش وراث شان محفوظ است. نوه سید محمد احسن سید محمد محسن حسان جونپوری در سال ۱۹۱۸ متولد شد و در سال ۱۹۸۹ درگذشت و نوه دیگری بنام سید علی مصطفی جونپوری هر دو مرثیه می گفتند.
مهدی باقرخان افزود: مصطفی جونپوری نیز در سن ۲۷ سالگی درگذشت. حدود ۱۵ سال مرثیه سروده بود، تخلص ادبی او "زوار جونپوری" بود و مصطفی جونپوری برخلاف اسلاف و قدما نه تنها صرفا تقلید نمی کرد بلکه از نظر مفهوم و محتوا نه قالب و ساختار، سبک تازه ای را ایجاد کرده بود. سبکی که از آیات قرآنی زیاد استفاده می کرد.
بزرگترین شاعر اردو، وامدار محتشم کاشانی
در ادامه سید تقی عابدی محقق و پزشک هندی ایرانی مقیم کانادا به ارائه مطلبی با عنوان "سهم دبیر و میرانیس در مرثیه سرایی هند" پرداخت و گفت: مراثی فارسی و اردوی هند تحت تاثیر مراثی ایران بخصوص ترکیب بند محتشم کاشانی و هفت بند حسن کاشی بوده است و بزرگترین شاعر اردو زبان ما میرتقی میر، ترکیب بند محتشم را عینا به زبان اردو ترجمه کرده است.
تحلیل عرفانی غزل «کجایید ای شهیدان خدایی مولانا» توسط حجت الاسلام سید سلمان صفوی، رئیس مرکز آکادمی مطالعات ایرانی لندن بخش دیگر این برنامه بود که وی برخلاف تقسیم بندی‌های رایج شعری، جنبه های عرفانی مراثی عاشورایی را از با اهمیت ترین جنبه هایی دانستند که باید شاعران بدان توجه کنند.
همچنین «تحلیل ترکیب بند محتشم کاشانی به زبان انگلیسی» توسط حجت الاسلام سید صدرالدین صفوی، از آکادمی مطالعات ایرانی لندن، به زبان انگلیسی ارائه شد که وی بیت های یک بند از ترکیب بندهای عاشورایی را به زبان انگلیسی ترجمه و تحلیل و تشریح کردند.
نگاهی به سیر تحول شعر آیینی
غلامرضا کافی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز در این بر نامه به ارائه مطالبی درباره «دوره های شعر عاشورایی در ادبیات فارسی؛ ویژگی ها و نام آوران» پرداخت و با ذکر مثال‌هایی به تشریح موضوع پرداخت. وی شعر آیینی را به چند دوره تقسیم بندی کرد و با اشاره به نام‌آوران در هر دوره و ویژگی شعر آنها گفت: ابتدا دوره «رواج حماسه‌نامه‌های دینی» که با ابن حسام خوسفی آغاز شده بود، در دوره صفویه ادامه یافت و در این عصر بر شخصیت‌های عاشورا متمرکز شد که از آن جمله به مختارنامه(عبدالرزاق بیگ دنبلی- وفات ۱۲۴۳)، حمله راجی(بمانعلی راجی کرمانی)، داستان علی اکبر(محمد طاهر بن ابوطالب-۱۲۹۸) و جنگ‌نامه(آتشی-۱۲۷۱) می‌توان اشاره کرد.
وی در ادامه به دوره «رواج منظومه‌های عرفانی» پرداخت و گفت: حادثه عاشورا از آن جهت که دارای ابعاد مختلف ارزشی است، از بدو وقوع تاکنون با قرائت‌های متنوع و گاه متضادی رو به رو بوده است. قرائت عرفانی از عاشورا یکی از خوانش‌ها به حساب می‌آید که در عهد قاجاریه شکوه خاصی دارد. از منظومه‌های عرفانی این دوره می‌توان به آتشکده نیر(نیر تبریزی-وفات۱۳۱۲)، زبده الاسرار(صفی علی شاه اصفهانی-وفات۱۳۱۶) و گنجینه اسرار(عمان سامانی-وفات۱۳۲۲) اشاره کرد. همچنین از اثر ارزشمند شمس‌الشعرا، میرزا محمد علی سروش اصفهانی(وفات ۱۲۸۵) یعنی (روضه‌الانوار) که مقدم این آثار است، غافل نباید بود.
«احیاء قالب‌ها در شعر آیینی» دوره دیگری بود که کافی به آن اشاره کرد و گفت: یکی از خدمات شعر آیینی به شعر فارسی، احیای برخی قالب‌ها در این عهد است. علاوه بر آن که دوره قاجاریه سبب رونق غزل آیینی و عاشورایی شده است، احیای قالب‌هایی نظیر مستزاد، مسمط و بحرطویل را نیز به خود دیده است و قالب نوحه نیز در این عصر پدید آمده است. در این میان نقش «یغمایی جندقی» از همه بیشتر است. یغما یکی از بزرگترین شاعران عاشورایی تا به امروز به حساب می‌آید که تقریبأ دو سه بدعت‌کاری در شعر آیینی خاص اوست.
مرثیه سرایی حسینی در سرزمین هندوستان
در ادامه فرزانه اعظم لطفی، عضو هیات علمی دانشکده زبانها و ادبیات خارجی و مطالعات هند دانشگاه تهران طی سخنان به موضوع «فرهنگ مراثی دهرمیندر نات» پرداخت و گفت: چکامه سرایی در خاندان مبارکه اهل بیت در هندوستان به قدمتی ۸۰۰ ساله می رسد که هر ساله از ۲۹ ذی الحجه علی الطلوع آغاز می گردد و تا ۸ ربیع الاول به طول می انجامد. در تمام جای جای هند کبیر هر انسان آگاهی که به درک گفتمان پارادوکسیکال حسینیت و یزیدیت رسیده است و تفاوت خیر و شر و حق و باطل را دریافته است از هر مذهب و عقیده و ایده ای که باشد به سالار شهیدان به پاس ادب و عقیدت سر تسلیم فرود می آورد. مها دیو پرشاد عاصی لکهنوی و گوپی نات امن لکهنوی و دهرمیندر نات سلاله دوستداران اهل بیت و چهره های ماندگار اهل هنود، حماسه انسانیت و بشریت، نه حماسه قومیت، گفتمان سخن و عمل حسین (ع) را در سه نسل در میان ملت خود با سرودن حمد و ثنا و نعت و منقبت و مرثیه و سلام سرایی در تاریخ هندوستان زنده نگه داشته اند.
ارائه مطلبی با موضوع «سیر تطور تاریخی مرثیه» توسط محمود مقدس، استاد گروه معارف دانشگاه گیلان به زبان انگلیسی؛ «تاریخچه آغاز و رشد مرثیه سرایی در ایالت بیهار هند» توسط سلطان آزاد، نویسنده و محقق از ایالت بیهار هندوستان؛ "بازخوردهای فرهنگ شیعی و نماد عاشورا در دیپلماسی جمهوری اسلامی» توسط رضا سیمبر، استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه گیلان؛ «مرثیه سرایان غیر شیعه اهل بیت(ع)» توسط محمدعلی خزانه دارلو، استاد گروه ادبیات فارسی دانشگاه گیلان و «نات امن و مرثیه سرایی اردو وی» توسط کلیم اصغر از گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه جامعه ملیه اسلامیه دهلی نو از دیگر مقالات ارائه شده در این وبینار علمی بود.
در پایان این وبینار علمی که به دبیری نغمه مستشارنظامی اجرا شد، به ارائه دهندگان اثر در این برنامه گواهینامه شرکت در وبینار علمی-فرهنگی «مرثیه سرایی ایران و هند» از سوی رایزنی فرهنگی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو ، اعطا و اعلام شد که آثار برگزیده این وبینار در قالب کتاب چاپ و منتشر خواهد شد.
محافل ادبی امکان ویژه‌ای برای بروز استعدادهای ادبی در شهرستانها هستند
جعفر ابراهیمی، نویسنده و شاعر برجسته کشور با اشاره به کمبود امکانات و مشکلات پیش روی علاقه‌مندان به ادبیات در شهرستانها گفت: راه‌اندازی محافل ادبی با محوریت کتابخانه‌ها در سراسر کشور و پیوند میان این محافل، امکان ویژه‌ای برای بروز استعدادهای ادبی در سراسر کشور و حتی نقاط دورافتاده فراهم خواهد کرد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور به نقل از ایرنا، در پی منویات مقام معظم رهبری و توجه ویژه ایشان به شعر و ادبیات و همچنین مطالبه همیشگی ایشان در حمایت از جریان‌های اصیل ادبی، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با همراهی جمعی از استادان عرصه شعر و ادب اقدام به تشکیل و راه‌اندازی محافل ادبی در سراسر کشور و با محوریت کتابخانه‌های عمومی کرد که این اقدام با استقبال اهالی و فعالان این عرصه همراه بود.
جعفر ابراهیمی(شاهد)، نویسنده و شاعر برجسته کشور در این باره گفت: محافل مختلفی در بین مردم، به صورت خصوصی، عمومی، دولتی در دهه های گذشته به وجود آمدند، اما هرچه به جلو آمدیم به تدریج این محافل یا از هم پاشیده و یا بسیار کم رمق شدند و یا حتی به بیراهه رفتند. اما محوریت کتابخانه، با پشتوانه علمی و همراهی پیشکسوتان و صاحبنظران این عرصه، می‌تواند استمرار و حرکت صحیح آنها را ضمانت کند. وقتی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این حوزه وارد می‌شود، مسلما ارزش مضاعفی خواهد داشت.
وی افزود: با توجه به پهنه جغرافیایی کشور، حتما جوانان و نوجوانان مستعد بسیاری در استانهای مختلف و شهرستان‌های محروم و روستاهای دور افتاده زندگی می‌کنند که به دلیل نداشتن محفلی برای گردهمایی، امکان پرورش و بروز استعدادهایشان را از دست می‌دهند. گرچه دستگاه‌های مختلفی از جمله شهرداری‌ها در این زمینه ورود کرده‌اند، اما اقدام نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برای ایجاد محافل ادبی به واسطه شبکه گسترده کتابخانه‌های عمومی در اقصا نقاط کشور حرکت موثری در جهت کشف، پرورش و بروز استعدادهای جوان کشور خواهد بود.
این نویسنده و شاعر پیشکسوت با اشاره به وجود تمرکزگرایی در ارائه امکانات فرهنگی در کشور گفت: یکی از مشکلاتی که علاقه‌مندان به ادبیات از گذشته با آن دست به گریبان بودند این بوده که بیشتر امکانات در تهران وجود داشت و اگر هنرمندان ساکن شهرستانها می‌خواستند به طور جدی و حرفه‌ای وارد دنیای شعر و ادبیات شوند، یا باید به تهران هجرت می‌کردند و یا مشقت رفت و آمدهای طولانی را به جان می‌خریدند. اگر من در سال ۱۳۴۱ از روستا به تهران نمی‌آمدم، شاید کشاورز موفقی می‌شدم، اما هیچ کتابی نمی‌داشتم، داستان نمی‌نوشتم و هیچ شعری نمی‌گفتم؛ اگر هم می‌گفتم فراتر از روستای خودمان دیده و شنیده نمی‌شد.
ابراهیمی ادامه داد: در زمانی که با جوانان و نوجوانان شاعر در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کار می‌کردم، شاهد بودم که اکثر استعدادهای شعری و ادبی ما از میان بچه‌های شهرستانی بودند که برخی این مسیر را ادامه دادند و برخی به دلیل همین مشکلات نتوانستند این مسیر را ادامه دهند. این موضوع نشان می‌دهد که این حرکت نهاد در کشف، پرورش و معرفی استعدادهای جوان، حرکت درستی است که برای رسیدن به هدف، نیازمند حمایت و سرمایه‌گذاری است.
دبیر شورای ادبی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور گفت: شعر از آغاز رسانه‌ای برای رساندن پیام عاشورا بود و نخستین پیام‌رسانان این حماسه جاویدان، شاعران بودند.
نغمه مستشارنظامی در مصاحبه با برنامه "تقاطع فرهنگ" در شبکه رادیویی گفت‌وگو، ضمن ارزیابی شعر عاشورایی اظهار کرد: در مقاتل آمده است حضرت‌ام البنین(ع) و حضرت زینب(س) در بیانات خود از شعر بهره برده‌اند.
وی شاعران را از صدر اسلام تا امروز پیام‌آور و پیام‌رسان عاشورا خواند و افزود: در ایران شعرای آئینی بسیاری فعال هستند که قلم‌های خود را در مسیر این رسالت به کار می‌گیرند و اشعار ارزشمندی در این زمینه سروده‌اند.
مستشارنظامی شعر عاشورایی را در دوره کنونی یکی از درخشان ترین‌ها برشمرد و افزود: شعر عاشورایی از منظر کیفیت و کمیت وضعیتی مطلوب و مناسب دارد.
دبیر شورای ادبی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در خصوص وضعیت تألیفات این حوزه اظهار کرد: همواره اگر اثری خوب و در خور انتشار وجود داشته باشد، ناشری هم هست که این آثار را انتشار دهد اما امروز شرایط برای ناشران سخت شده چراکه امسال نمایشگاه کتاب را پیش رو نداشتیم و وضعیت نشر با مشکلاتی روبرو است.
مستشارنظامی گفت: اثری که مخاطب داشته باشد، منتشر شده و پخش می‌شود و امیدواریم نویسندگان دغدغه چاپ کتاب را نداشته و تألیف آثار شایسته را در دستور کار قرار دهند.
وی افزود: در نهادهایی که فعالیت ادبی دارم، همواره تلاش داشتم نوقلمان را حمایت کنم و موسسات ادبی هم از نوقلمان حمایت می‌کنند.
مستشارنظامی در بخشی دیگر از مصاحبه با این برنامه رادیویی در رابطه با اینکه چرا شعر خوب کمتر به هیئات مذهبی راه می‌یابد، گفت: برخی مداحان خود شاعر بوده و شعرای خوبی هم هستند و از اشعار خوب و فاخر استفاده می‌کنند. البته هستند آثاری که در حوزه موسیقی ضعیف و سخیف می‌باشند و حوزه مداحی هم از این قائله مستثنی نخواهد بود.
وی ادامه داد: شعر و مداحی کلا رو به رشد است چراکه سلیقه مردم هر چیزی را نمی‌پذیرد.
مستشارنظامی به رادیو گفت‌وگو گفت: هم اینک برنامه «۱۰ شب ۱۰ محفل» را توسط نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در حال اجرا داریم که تا یک شب بعد از عاشورا میزبان محافل ادبی ۳۱ استان است.
وی افزود: مردم ما ثابت کردند با عزاداری‌های زیبا در ایام کرونا، بخوبی قادرند پروتکل‌های بهداشتی را اجرایی و نظم را برپا کنند و نشان دادند به واقع ملت امام حسین(ع) هستند.
این بخش از برنامه "تقاطع فرهنگ" با اجرای شهاب دارابیان روانه آنتن رادیو گفت‌وگو شد.
شهرکرد- مدیرکل کتابخانه های عمومی استان چهارمحال و بختیاری گفت: برگزاری محافل ادبی زمینه ساز انتقال تجربیات شاعران پیشکسوت به جوانان است.
به گزارش خبرنگار مهر، فرهاد خلیل مقدم بعد از ظهر سه شنبه در آئین افتتاح محفل ادبی بام ایران ضمن تبریک اعیاد قربان و غدیر، گفت: تشکیل محافل ادبی کتابخانه های عمومی را گامی تحسین برانگیز و ارزنده از سوی نهاد کتابخانه های عمومی کشور است.
وی بیان کرد: محافل ادبی در خصوص توجه به شعر و ادبیات، انتقال تجربیات شاعران باتجربه و بومی به نسل آینده و کشف استعدادهای نهفته در استان فعال می‌شوند.
وی اظهار داشت: امیدواریم با شروع فعالیت کانون‌های ادبی شاهد انس هر چه بیشتر مردم با کتاب و کتابخوانی و افزایش شناخت آنان نسبت به برگزیدگان درخشان حوزه ادبیات کشور و استانمان باشیم.
دبیر محافل ادبی کشور نیز در این نشست ادبی ضمن اشاره به اهمیت فعالیت کانون‌های ادبی در کتابخانه ها اظهار داشت: فعالیت محافل ادبی در بستر فرهنگی کتابخانه ها موجب می‌شود تا به مدد این بستر مناسب هم جوانان مستعد معرفی شوند و هم پیشکسوتان عرصه شعر و ادب مورد تکریم قرار گیرند.
نغمه مستشار نظامی اظهار داشت: امیدواریم شاهد برگزاری حضوری محافل ادبی با از بین رفتن ویروس کرونا باشیم.
نشست پایانی سوگواره مجازی «ده شب، ده محفل» برگزار شد؛
مرثیه سرایی و تعامل فرهنگی شاعران مطرح سراسر کشور در نخستین هم افزایی مجازی
پس از برگزاری ۹ شب از سوگواره مجازی «ده شب، ده محفل» با مشارکت محافل ادبی استانهای مختلف کشور، دهمین و آخرین نشست از این برنامه با حضور دبیران استانی محافل ادبی و شاعران مطرح کشور برگزار شد.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور، دهمین شب از سوگواره مجازی «ده شب، ده محفل» دوشنبه ۱۰ شهریور با حضور نغمه مستشار نظامی، مصطفی محدثی خراسانی، علی محمد مودب، سارا جلوداریان، سید وحید سمنانی، مرضیه فرمانی، عالیه محرابی، حسن پاکزاد، عباس احمدی و کلیه دبیران محافل ادبی و کارشناسان فرهنگی در استان‌ها و همچنین بهترین شاعران این سوگواره به انتخاب شورای ادبی نهاد، از طریق اسکای روم برگزار و به صورت زنده پخش شد.
مصطفی محدثی خراسانی در این برنامه ضمن تشریح ویژگی های شعر آیینی و همچنین ظرفیت های فضای مجازی جهت تعاملات فرهنگی گفت: پیش از برگزاری این سوگواره مجازی تا این حد به ظرفیت های فضای مجازی پی نبرده بودم و با برگزاری این برنامه متوجه شدم گستره وسیعی از خدمات و برنامه‌های فرهنگی می‌تواند از این طریق به جامعه ارائه شود؛ به خصوص در عرصه شعر و ادب و فرهنگ و تحقق عدالت فرهنگی و اجتماعی در کشور؛ چرا که در این سوگواره مجازی بسیاری از استان‌ها برای اولین بار وارد چنین فضایی می‌شدند.
نغمه مستشار نظامی در ادامه این برنامه با اشاره به روند برگزاری سوگواره مجازی «ده شب، ده محفل» گفت: جلسات مختلف این سوگواره مجازی در قالب نشست‌های عصر شعر، هر روز با مشارکت سه استان برگزار شد که طی آن دبیران محافل استانهای میزبان، به همراه شاعران سرشناس و جوان از هر استان، به خوانش اشعار محلی به گویش ها و زبان های مختلف پرداختند. همچنین معرفی آداب و رسوم محرم در استانهای مختلف که با پخش ویدیوهای مختلف در این محافل مجازی صورت گرفت از دیگر برنامه محافل در این شب‌ها بود.
وی افزود: این نخستین باری بود که چنین همایش سراسری با حضور شاعران مطرح کشور با استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی توسط محافل ادبی استان‌ها و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور برگزار شده است که به طور کلی به عنوان نخستین هم افزایی مجازی، شاهد همراهی خوب همه استان ها بودیم. این محفل مجازی به برکت نام امام حسین(ع) با یک مرثیه‌سرایی سراسری باعث تعامل فرهنگی ویژه‌ای بین شاعران سراسر کشور شد.
مستشار نظامی تأکید کرد: هدف ما از برگزاری این سوگواره تحقق حمایت از جریان اصیل شعری در کشور بوده است، چراکه شعر آیینی هم نحله ای از همین جریان اصیل شعری است که متعهد به ارزش‌هایی چون آزادگی و دفاع از حق و عدالت است که جلوه بسیار زیبایی از آن در این برنامه و اشعار خوانده شده، ارائه شد. همچنین می‌توانیم اشعار ارائه شده در این ۱۰ شب سوگواره مجازی را به صورت مجموعه شعر تدوین و منتشر کنیم.
ادامه این برنامه با شعرخوانی شاعران مطرح حاضر و همچنین شاعران منتخب از استانهای مختلف همراه بود.
